canvade
Yeni Üye
Zeytin yaprağı, her ne kadar covid pandemisi niçiniyle ismini duyurmuş olsa da aslında eski vakit içinderdan beri bilhassa yetiştiği bölgelerde tedavi emelli çoğunlukla kullanılmıştır. Günümüzde de gelişen teknoloji, tıp ve bilim yardımıyla yapılan çalışmalar, zeytin yaprağının biroldukca biyoaktiviteye sahip olduğunu göstermiştir. Zeytin yaprağının hastalık tedavisinde de kullanılmasını sağlayan en değerli biyolojik aktiviteye sahip molekül oleuropeindir.
Oleupein birinci sefer 1908 yılında tespit edilmesine karşın yapısı 1960 yılında tanımlanmıştır. Oleuropein zeytinin ağaç, yaprak, tomurcuk, odun ve ağaç kabuğunda bulunmaktadır. Zeytin meyvesinin erken periyotlarında fazla bulunurken olgunlaşma ile birlikte metabolize olup ölçüsü azalan bu husus hem de meyvede acılık tadını da veren unsurdur. İşlenmemiş zeytinde ve yaprakta oleuropein fazla olduğundan acılık da fazladır. İşlenen zeytinde ve zeytinyağında oleuropeinin metabolize eseri olan hidroksitirozol daha fazla bulunduğundan acılık da azalmaktadır. Ayrıyeten oleuropein bitkiyi ziyanlı mikroorganizmalardan ve hastalıklardan koruyarak ağacın uzun ömürlü ve sağlam bulunmasına katkı sağlar.
Oleuropein direkt olarak insan bedeninde kullanılamaz. Sindirim sisteminde sindirildikten daha sonra emilebilmektedir. Büsbütün hidrositorosel ve alt ünitelerine ayrılır ve insan plazmasında ve dışkısında bulunmaz.
Zeytin yaprağı ve oleuropein ile ilgili yapılan çalışmalardan da bahsederek aktiflik alanıyla ilgili bilgiler vermek istiyorum:
Zeytin yaprağının kan şekerini düşürücü tesiri ve diyabetli bireylerde tesirli olabileceğiyle ilgili bir epeyce çalışma bulunmaktadır. Bu kan düşürücü etkiyi; insülin salınımını etkileleyerek ve periferik glukoz alımını arttırarak yaptığı düşünülmektedir. Lakin tam tesir sistemi ve ülkü doz konusunda kâfi bilgi bulunmamaktadır.
2012 yılında yapılan bir çalışmada tip2 diyabetli 79 hastaya 14 hafta boyunca zeytin yaprağı uygulanmıştır. HbA1c ve açlık insülin kıymetlerini değerli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir.
2006 yılında yapılan öteki bir çalışmada diyabet oluşturulmuş tavşanlara 16 hafta boyunca günlük 20 mg/kg oleuropein verilmiştir. Kan glukoz düzeylerini düzenlediği ve beraberinde diyabetin oluşturduğu oksidatif gerilime bağlı hasarı da azalttığı görülmüştür.
4 hafta boyunca diyabetik ratlara zeytin yaprağı ekstresinin oral olarak verildiği bir çalışmada serum glukoz ve kolesterol düzeylerinde kıymetli bir düşüş görülmüştür.
2010 yılında yüksek kalorili beslenen ratlarda yapılan bir çalışmada zeytin yaprağındaki bileşiklerin hepatik pahaları güzelleştirdiği, oksidatif gerilim ve inflamasyonu da azalttığı gözlemlenmiştir.
İnsanlarda pirinç yüklemesine glisemik cevabın incelendiği bir çalışmada zeytin yaprağı ekstresinin denetim kümesine nazaran kan glukoz seviyesini değerli ölçüde azalttığı ve oleuropeinin hücrelere glukoz alımını hızlandırdığı belirtilmiştir.
Oleuropeinin antikanser tesir gösterdiği çeşitli çalışmalarla ortaya konulmuştur. Yapılan çalışmalar zeytin yaprağında bulunan antioksidanların karaciğer, göğüs, prostat üzere kanserlerin tedavisinde tesirli olabileceğini göstermiştir. Literatürde oleuropein ekstrelerinin insan göğüs adenokarsinoma hücresi (MCF-7) ve insan mesane kanseri hücresi(T-24) çoğalmasını engellemede tesirli olabileceği yer almaktadır.*
Zeytin yaprağıyla ilgili birtakım raporlarda kan basıncını düşürebildiği, koroner arterlerde kan akışını artırabildiği, aritmiyi azalttığı ve bağırsak kas spazmlarını önleyebildiği yer almaktır. Kan pıhtılaşmasını ve kan dolanımını da düzenleyerek kalp rahatsızlıkları ve myokard infarktüsünü önleyici tesiri olduğu yer almaktadır. Ayrıyeten LDL oksidasyonunu engelleyerek kalp damar hastalıklarının önlenmesinde ve kan basıncının düzenlenmesinde tesirli olduğu görülmüştür.
Çalışmalarda zeytin yaprağında bulunan oleuropeinin diyabetli bireylerde sıkça görülen kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı üzere komplikasyonları önlediği; ayrıyeten zeytin yaprağında bulunan fenolik bileşiklerin damar içi plak oluşumunu engellediği ve bireylerde kan glukoz düzeyinde manalı düşüş sağladığı gösterilmiştir. Lakin tesir düzeneklerine dair gereğince bilgi mevcut değildir. *
Zeytin yapraklarından hazırlanan çayın DPPH ve hidrojen peroksit radikallerine karşı antioksidan tesir gösterdiği bildirilmiştir.*
Zeytin yaprağının kuvvetli antioksidan tesire sahip olduğu hayvan deneyleriyle de gösterilmiştir. Zeytin yaprağı bedeni etkin hür radikallerden muhafazaya yardım eden antioksidan özellikler barındırır.*
2006 yılında yapılan çalışmada oleuropeinin fagositozu arttırarak bağışıklığı desteklediği kararına ulaşılmıştır. 2018 yılında yapılan diğer bir çalışmada oleuropeinin, toplam lenfosit sayısında artış sağladığı ve insan periferal bağışıklık cevabın düzenlenmesinde tesirli olduğu görülmüştür.
Yapılan çalışmalar zeytin yaprağının lipid profili üstündeki olumlu tesirlerini ve antihipertansif potansiyelini de desteklemektedir.
Alzheimer hastalığını önlemeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Ayrıyeten nöroprotektif tesir gösterdiği düşünülmektedir.
Oleuropein doğal antimikrobiyal özellik göstermektedir. Mikroorganizmaların gelişme suratını geciktirdiği ve inhibe ettiğini gösteren çalışmalar vardır. Bu bahiste yapılan birfazlaca çalışmada fenolik glikozit oleuropein ve parçalanma mamüllerinin Bacillus cereus, Enterococcus faecalis, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumonie, Lactobacillus plantarum, Moraxella catarrhalis, Pseudomonas fragi, Salmonella enteritidis, Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Staphylococcus carnosus, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio cholerae, Vibrio alginolyticus ve küfler üzerinde inhibe edici etkisinin olduğu ileri sürülmektedir.*
Literatürdeki bir çalışmada, cilt hastalığına sebep olan mantarların % 1,25’lik (ağırlık/hacim) zeytin yaprağı ekstresine üç gün maruz kalması ile inaktive olduğu, % 1’lik ekstrenin Candida albicans üzerinde 24 saatte tesirli olduğu, % 0,6’lık ekstrenin ise E. coli’yi üç saatlik müddette yok ettiği ve bu bulgulara dayanarak zeytin yaprağının antimikrobiyal etkisinin yüksek olduğu belirtilmiştir.*
Özetlemek gerekirse;
Oleuropeinin potansiyel sıhhat faydaları;*
(Hidroksitirosol, oleuropeinin kateşol yan eseridir. Zeytin yaprakları yahut zeytin olgunlaştıkça ya da süreç gördükçe yahut depolandıkça bileşimlerindeki oleuropein ölçüsü azalırken hidroksitirosol ölçüsü artar. Hidroksitirosolün emilimi pasif difüzyon yoluyla bağırsaklarda büsbütün emilir.)
Zeytin yapraklarının insanlarda sıhhate tesirleri umut verici olsa da, zeytin yapraklarının biyoaktif bileşenleri ile öbür diyet bileşenleri içindeki mümkün etkileşimleri daha yeterli manaya gereksinimi bulunmaktadır.* Ayrıyeten insanlarda bu faydalı tesirleri elde etmek için ülkü dozun ne kadar olması gerektiğiyle ilgili net bilgi bulunmamaktadır. Yapılan çalışmalarda optimal yarar elde etmek için aşikâr dozlara çıkılması gerektiği görülmüştür. Lakin çalışmalar yüksek dozda verilen oleuropeinin olumsuz tesir yapabileceğini de göstermektedir.
Zeytin yaprağı/çayı nasıl kullanılır, ne kadar tüketilmelidir?
Zeytin yaprağının tek başına yahut kombine olarak çay karışım preparatlarında kullanması uygundur. İnfüzyon biçiminde; 7–8 g yaprak 150 ml sıcak suyla demlenmek suretiyle hazırlanarak günde 3–4 defa içilir. Zeytin yaprağının ekstresi günde 580 mg’lık kapsül olarak kullanılabilir. İki aydan fazla kullanılması tavsiye edilmez. Terapötik dozda uygun biçimde kullanıldığında rastgele bir yan tesir oluşturmamaktadır.*
Dahilen alımında safra taşı olan hastalarda koliği tetikleyebileceği için kullanması kontrendikedir. Zeytin yaprağı ekstresi kan basıncını düşüren ilaçların tesirini artırabilir ve teorik olarak antidiyabetik ilaçlarla etkileşip kan glikoz seviyesini etkileyebilir. Ayrıyeten kan pıhtılaşmasını ve trombosit agregasyonu inhibe eden ilaçlarla da etkileşebilir. Bu niçinle zeytin yaprağı ekstresi bu küme ilaçlarla kullanırken dikkatli olunmalıdır. Potansiyel hipoglisemik tesirlerinden dolayı diyabet hastaları dikkatli biçimde izlenmelidir. Zeytin yaprağının intraoküler kullanması beğenilen irritasyona niye olabilir. Rinit yahut bronşiyal astım formunda polinozlar bildirilmiştir.*
! Düşük tansiyon hastaları, hipoglisemi yaşayanlar, insülin yahut hap kullanan diyabet hastaları, kan sulandırıcı kullananlar kesinlikle dikkat etmelidir. Doktora müracaattan tüketmesinler.
!Hamile ve emzirenler hekimine müracaattan tüketmesinler.
TOKSİSİTESİ Oleuropein ile fareler üzerine yapılmış akut toksisite çalışmalarında, 1000 mg/kg üzere yüksek bir doz uygulanmasına karşın rastgele bir vefat yahut advers tesir gözlenmemiştir. Bundan dolayı LD50 pahası belirlenememiştir.*
Lakin yüksek dozda oleuropeinin olumsuz tesir yaptığını gösteren çalışmalar vardır. O niçinle bilhassa kronik rahatsızlığı bulunanlar tabibine istişareden tüketmemelidir. Üstte belirtilen doz ölçüsü da aşılmamalıdır.
Ayrıyeten zeytin yaprağı alırken de dikkatli olunmalıdır. İlaçlı yapraklar kullanılmamalıdır. Kendiniz kurutabilir yahut güvendiğiniz aktarlardan alabilirsiniz.
Oleupein birinci sefer 1908 yılında tespit edilmesine karşın yapısı 1960 yılında tanımlanmıştır. Oleuropein zeytinin ağaç, yaprak, tomurcuk, odun ve ağaç kabuğunda bulunmaktadır. Zeytin meyvesinin erken periyotlarında fazla bulunurken olgunlaşma ile birlikte metabolize olup ölçüsü azalan bu husus hem de meyvede acılık tadını da veren unsurdur. İşlenmemiş zeytinde ve yaprakta oleuropein fazla olduğundan acılık da fazladır. İşlenen zeytinde ve zeytinyağında oleuropeinin metabolize eseri olan hidroksitirozol daha fazla bulunduğundan acılık da azalmaktadır. Ayrıyeten oleuropein bitkiyi ziyanlı mikroorganizmalardan ve hastalıklardan koruyarak ağacın uzun ömürlü ve sağlam bulunmasına katkı sağlar.
Oleuropein direkt olarak insan bedeninde kullanılamaz. Sindirim sisteminde sindirildikten daha sonra emilebilmektedir. Büsbütün hidrositorosel ve alt ünitelerine ayrılır ve insan plazmasında ve dışkısında bulunmaz.
Zeytin yaprağı ve oleuropein ile ilgili yapılan çalışmalardan da bahsederek aktiflik alanıyla ilgili bilgiler vermek istiyorum:
Zeytin yaprağının kan şekerini düşürücü tesiri ve diyabetli bireylerde tesirli olabileceğiyle ilgili bir epeyce çalışma bulunmaktadır. Bu kan düşürücü etkiyi; insülin salınımını etkileleyerek ve periferik glukoz alımını arttırarak yaptığı düşünülmektedir. Lakin tam tesir sistemi ve ülkü doz konusunda kâfi bilgi bulunmamaktadır.
2012 yılında yapılan bir çalışmada tip2 diyabetli 79 hastaya 14 hafta boyunca zeytin yaprağı uygulanmıştır. HbA1c ve açlık insülin kıymetlerini değerli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir.
2006 yılında yapılan öteki bir çalışmada diyabet oluşturulmuş tavşanlara 16 hafta boyunca günlük 20 mg/kg oleuropein verilmiştir. Kan glukoz düzeylerini düzenlediği ve beraberinde diyabetin oluşturduğu oksidatif gerilime bağlı hasarı da azalttığı görülmüştür.
4 hafta boyunca diyabetik ratlara zeytin yaprağı ekstresinin oral olarak verildiği bir çalışmada serum glukoz ve kolesterol düzeylerinde kıymetli bir düşüş görülmüştür.
2010 yılında yüksek kalorili beslenen ratlarda yapılan bir çalışmada zeytin yaprağındaki bileşiklerin hepatik pahaları güzelleştirdiği, oksidatif gerilim ve inflamasyonu da azalttığı gözlemlenmiştir.
İnsanlarda pirinç yüklemesine glisemik cevabın incelendiği bir çalışmada zeytin yaprağı ekstresinin denetim kümesine nazaran kan glukoz seviyesini değerli ölçüde azalttığı ve oleuropeinin hücrelere glukoz alımını hızlandırdığı belirtilmiştir.
Oleuropeinin antikanser tesir gösterdiği çeşitli çalışmalarla ortaya konulmuştur. Yapılan çalışmalar zeytin yaprağında bulunan antioksidanların karaciğer, göğüs, prostat üzere kanserlerin tedavisinde tesirli olabileceğini göstermiştir. Literatürde oleuropein ekstrelerinin insan göğüs adenokarsinoma hücresi (MCF-7) ve insan mesane kanseri hücresi(T-24) çoğalmasını engellemede tesirli olabileceği yer almaktadır.*
Zeytin yaprağıyla ilgili birtakım raporlarda kan basıncını düşürebildiği, koroner arterlerde kan akışını artırabildiği, aritmiyi azalttığı ve bağırsak kas spazmlarını önleyebildiği yer almaktır. Kan pıhtılaşmasını ve kan dolanımını da düzenleyerek kalp rahatsızlıkları ve myokard infarktüsünü önleyici tesiri olduğu yer almaktadır. Ayrıyeten LDL oksidasyonunu engelleyerek kalp damar hastalıklarının önlenmesinde ve kan basıncının düzenlenmesinde tesirli olduğu görülmüştür.
Çalışmalarda zeytin yaprağında bulunan oleuropeinin diyabetli bireylerde sıkça görülen kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı üzere komplikasyonları önlediği; ayrıyeten zeytin yaprağında bulunan fenolik bileşiklerin damar içi plak oluşumunu engellediği ve bireylerde kan glukoz düzeyinde manalı düşüş sağladığı gösterilmiştir. Lakin tesir düzeneklerine dair gereğince bilgi mevcut değildir. *
Zeytin yapraklarından hazırlanan çayın DPPH ve hidrojen peroksit radikallerine karşı antioksidan tesir gösterdiği bildirilmiştir.*
Zeytin yaprağının kuvvetli antioksidan tesire sahip olduğu hayvan deneyleriyle de gösterilmiştir. Zeytin yaprağı bedeni etkin hür radikallerden muhafazaya yardım eden antioksidan özellikler barındırır.*
2006 yılında yapılan çalışmada oleuropeinin fagositozu arttırarak bağışıklığı desteklediği kararına ulaşılmıştır. 2018 yılında yapılan diğer bir çalışmada oleuropeinin, toplam lenfosit sayısında artış sağladığı ve insan periferal bağışıklık cevabın düzenlenmesinde tesirli olduğu görülmüştür.
Yapılan çalışmalar zeytin yaprağının lipid profili üstündeki olumlu tesirlerini ve antihipertansif potansiyelini de desteklemektedir.
Alzheimer hastalığını önlemeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Ayrıyeten nöroprotektif tesir gösterdiği düşünülmektedir.
Oleuropein doğal antimikrobiyal özellik göstermektedir. Mikroorganizmaların gelişme suratını geciktirdiği ve inhibe ettiğini gösteren çalışmalar vardır. Bu bahiste yapılan birfazlaca çalışmada fenolik glikozit oleuropein ve parçalanma mamüllerinin Bacillus cereus, Enterococcus faecalis, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumonie, Lactobacillus plantarum, Moraxella catarrhalis, Pseudomonas fragi, Salmonella enteritidis, Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Staphylococcus carnosus, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio cholerae, Vibrio alginolyticus ve küfler üzerinde inhibe edici etkisinin olduğu ileri sürülmektedir.*
Literatürdeki bir çalışmada, cilt hastalığına sebep olan mantarların % 1,25’lik (ağırlık/hacim) zeytin yaprağı ekstresine üç gün maruz kalması ile inaktive olduğu, % 1’lik ekstrenin Candida albicans üzerinde 24 saatte tesirli olduğu, % 0,6’lık ekstrenin ise E. coli’yi üç saatlik müddette yok ettiği ve bu bulgulara dayanarak zeytin yaprağının antimikrobiyal etkisinin yüksek olduğu belirtilmiştir.*
Özetlemek gerekirse;
Oleuropeinin potansiyel sıhhat faydaları;*
Antimikrobiyal (Mikroorganizma gelişmenini engelleyen)
Antioksidatif (Hücrelerimizdeki hür radikal denen ziyan verici molekülleri engelleyen)
Antiatherojenik (Damarların tıkanmasını önleyen)
Yüksek antioksidan potansiyeli
Hipotansif aktivitesi (Kan basıncını düşürücü)
Antienflamatuvar tesiri (5- lipoksigenaz enzimini inhibe ederek)
Kardiyopropektif (LDL oksidasyonu inhibisyonu ve trombosit-kan hücresi aggregasyonu)
Hipoglisemik (Kan şekeri düşürücü)
Antihipertansif (Vasodilatator-hipertansiyonu düşürücü)
Antiviral (HIV vrüsüne karşı etkili)
Stostatik (McCoy hücrelerine karşı)
Mollusisidal (Salyangozlara karşı olan toksik etki)
Endokrinal-hormonal
Enzim modülatörü
(Hidroksitirosol, oleuropeinin kateşol yan eseridir. Zeytin yaprakları yahut zeytin olgunlaştıkça ya da süreç gördükçe yahut depolandıkça bileşimlerindeki oleuropein ölçüsü azalırken hidroksitirosol ölçüsü artar. Hidroksitirosolün emilimi pasif difüzyon yoluyla bağırsaklarda büsbütün emilir.)
Antimikrobiyal
Antioksidatif
İnsan eritrositlerini oksidatif ziyanlara karşı kollayıcı
İnsan promonosit hücrelerinde süperoksit anyon üretimini azaltıcı
Peroksinitrite bağlı oluşan ziyanları inhibe edici
Sitokrom C’ye bağlı apopostis-hücre vefatına yol açar
Tümör hücrelerinin gelişmenini durdurucu
Zeytin yapraklarının insanlarda sıhhate tesirleri umut verici olsa da, zeytin yapraklarının biyoaktif bileşenleri ile öbür diyet bileşenleri içindeki mümkün etkileşimleri daha yeterli manaya gereksinimi bulunmaktadır.* Ayrıyeten insanlarda bu faydalı tesirleri elde etmek için ülkü dozun ne kadar olması gerektiğiyle ilgili net bilgi bulunmamaktadır. Yapılan çalışmalarda optimal yarar elde etmek için aşikâr dozlara çıkılması gerektiği görülmüştür. Lakin çalışmalar yüksek dozda verilen oleuropeinin olumsuz tesir yapabileceğini de göstermektedir.
Zeytin yaprağı/çayı nasıl kullanılır, ne kadar tüketilmelidir?
Zeytin yaprağının tek başına yahut kombine olarak çay karışım preparatlarında kullanması uygundur. İnfüzyon biçiminde; 7–8 g yaprak 150 ml sıcak suyla demlenmek suretiyle hazırlanarak günde 3–4 defa içilir. Zeytin yaprağının ekstresi günde 580 mg’lık kapsül olarak kullanılabilir. İki aydan fazla kullanılması tavsiye edilmez. Terapötik dozda uygun biçimde kullanıldığında rastgele bir yan tesir oluşturmamaktadır.*
Demlerken ağzı kapalı biçimde demlemeye ihtimam gösterin ve kuru yaprakları tercih edin. Kuru yaprakta aktiflik daha fazladır.
Bağışıklık sistemini dayanaklar.
Kan şekerini düşürücü tesiri vardır.
Yüksek kolesterolü düşürücü tesiri vardır.
Tansiyon düşürücü tesiri vardır.
Kalp sıhhatine olumlu tesiri vardır.
Soğuk algınlığına âlâ gelir.
Koronavirüse karşı tesirli olduğuna dair net bir data olmasa da virüslere karşı tesirli olabildiği bilinmektedir.
Tokluk hissi vererek yeme isteğini azaltabilir.
Yaraların çabuk güzelleşmesine takviye olur.
Hür radikallerin yok edilmesinde yardımcıdır.
Mikroorganizmaların gelişme suratını geciktirme ve inhibe etmede tesirli olabilir.
Sindirim sisteminin rahatlamasına takviye olabilir.
Antienflamatuar (inflamasyonu(iltihaplanmayı) önleyici) tesiri vardır.
Dahilen alımında safra taşı olan hastalarda koliği tetikleyebileceği için kullanması kontrendikedir. Zeytin yaprağı ekstresi kan basıncını düşüren ilaçların tesirini artırabilir ve teorik olarak antidiyabetik ilaçlarla etkileşip kan glikoz seviyesini etkileyebilir. Ayrıyeten kan pıhtılaşmasını ve trombosit agregasyonu inhibe eden ilaçlarla da etkileşebilir. Bu niçinle zeytin yaprağı ekstresi bu küme ilaçlarla kullanırken dikkatli olunmalıdır. Potansiyel hipoglisemik tesirlerinden dolayı diyabet hastaları dikkatli biçimde izlenmelidir. Zeytin yaprağının intraoküler kullanması beğenilen irritasyona niye olabilir. Rinit yahut bronşiyal astım formunda polinozlar bildirilmiştir.*
! Düşük tansiyon hastaları, hipoglisemi yaşayanlar, insülin yahut hap kullanan diyabet hastaları, kan sulandırıcı kullananlar kesinlikle dikkat etmelidir. Doktora müracaattan tüketmesinler.
!Hamile ve emzirenler hekimine müracaattan tüketmesinler.
TOKSİSİTESİ Oleuropein ile fareler üzerine yapılmış akut toksisite çalışmalarında, 1000 mg/kg üzere yüksek bir doz uygulanmasına karşın rastgele bir vefat yahut advers tesir gözlenmemiştir. Bundan dolayı LD50 pahası belirlenememiştir.*
Lakin yüksek dozda oleuropeinin olumsuz tesir yaptığını gösteren çalışmalar vardır. O niçinle bilhassa kronik rahatsızlığı bulunanlar tabibine istişareden tüketmemelidir. Üstte belirtilen doz ölçüsü da aşılmamalıdır.
Ayrıyeten zeytin yaprağı alırken de dikkatli olunmalıdır. İlaçlı yapraklar kullanılmamalıdır. Kendiniz kurutabilir yahut güvendiğiniz aktarlardan alabilirsiniz.