canvade
Yeni Üye
Çocukluk Çağında Hemanjiyomlar *
Hemanjiyomlar bebeklik çağının en sık görülen âlâ huylu damarsal tümörleri olup damarların endotel denilen iç çeper hücrelerinde süratli hücre çoğalması tipik özellikleridir. Hemanjiyomlar bebeklerin %4-5 kadarında görülür.
Kız bebeklerde, prematüre doğanlarda, doğum yükü 1500 gramın altında olanlarda ve beyaz ırkta daha sık görülürler. Hemanjiyomların birden fazla kalıtsal değildir. Hemanjiyomlar kanser değildir, hiç bir periyotta kansere dönüşme tehlikesi kelam konusu değildir.
Hemanjiyomlar en sık ciltte olmak üzere, ağız etrafı ve ortasında, genital gölgelerde, anüs etrafında ve daha ender olarak iç organlarda görülebilirler. Bilhassa baş ve boyun bölgesinde daha fazla görülürler.
Bebeklerde hemanjiyomların yaklaşık %60’ı baş ve boyun bölgesinde, %25’i gövdede ve %15 kadarı kollar ve bacaklarda görülür. Çok sayıda (sıklıkla beşten çok) yüzeyel hemanjiyomu olan bir çocukta iç organlarda da hemanjiyom bulunması mümkünlüğü yüksektir.
Bebekler doğduğunda hemanjiyomlar ya hiç muhakkak değildir ya da yerinde belirli bilinmeyen renk değişikliği yahut leke vardır. Ekseriyetle ikinci hafta ve daha sonrasında belirginleşirler. Büyümenin en süratli olduğu devir doğum daha sonrası 6 ile 8. haftalar içinde olup kesin büyüklerinin %80’ine üçüncü ayda ulaşırlar. Bebekler 5 aylık olduğunda hemanjiyomların %80’inde büyüme neredeyse tamamlanmış olur.
Çoklukla 9 ile 12. haftalar içinde gerileme periyoduna girerler. Hemanjiyomlarda gerileme büyüme suratına bakılırsa daha yavaş seyreder. Gerileme devrinde yüzeyel hemanjiyomların rengi parlak kırmızıdan soluk kırmızı, gri-beyazımsı kırmızı yahut soluk mor gibisi bir renge dönüşür.
Renk değişikliklikleri tipik olarak hemanjiyomun merkezinden başlayıp etrafına yanlışsız ilerler, bir yandan da vakit içinde yumuşama, sönme ve üzerinde kırışmalar gözlenir. Gerileme görülen çocukların yaklaşık yarısında sonuç olarak kılcal damarlarda besbellilik, deride incelme ve gevşeklik, kırışıklık, cilt renginde solma üzere değişik derecelerde izler kalabilir.
Hemanjiyomlu çocuklarda azamî gerileme ortalama 36 aya kadar gerçekleşir ve çocukların %90’ında 4 yaş dolduğunda olabilecek en çok gerileme gerçekleşmiş olur. Bu yaştan daha sonra kayda paha gerileme olmadığı bildirilmektedir. Sıkıntılı yerleşimde ya da yapıda hemanjiyomu olan bebeklerin bahsin uzmanı bir doktora görünmesi için en uygun yaş ömrün birinci ayı civarıdır.
Boyun, çene altı, dilaltı yahut ağız tabanında derin yerleşimli hemanjiyomlarda hava yolu, nefes borusu ve gırtlak etrafında etkilenme ve tutulum var ise bilhassa birinci 2-3 ay ortasında teneffüs problemi gelişebilir. Gözler ve etrafında yerleşik hemanjiyomlar kıymetli problemler yaratabilir. Bilhassa göz kapaklarındaki hemanjiyomlarda görmenin etkilenmesi riski vardır. Üst göz kapağındaki hemanjiyomlar görme problemlerine daha sık yol açar, küçük olsalar bile dikkatle değerlendirilmelidir. Bunlarda gözün görme açıklığının kapanması yahut göze bası olması kararında en başta görmenin kaybını tanımlayan ambliyopi gelişmesi yanında şaşılık, astigmatizm üzere görme kusurları gelişebilir.
Dudak ve lisan hemanjiyomları emmeyi etkileyebildiği üzere dişlerin ve çene yapısının gelişmenine de olumsuz tesir yapabilir. Bilhassa alt dudak hemanjiyomlarında tahriş ve ülserleşme daha sık görülebilir. Burun ucu ve üstü hemanjiyomları alttaki kıkırdağa ve başka oluşumlara ziyan vererek daha fazla ize, yapısal bozukluğa ve kalıcı kusurlara yol açabilir. Göz önünde olmaları anne-babalar için de kahır yaratabilir.
Hemanjiyomlarda en sık görülen komplikasyon ülserleşme, yani yüzeyinde tahriş ve yara gelişmesidir. Bebeklerdeki hemanjiyomların %15-20’sinde görülebilir. Bilhassa alt dudaktakilerde, koltuk altında, ağız etrafında ve boyun yerleşimlilerde, anüs ve cinsel organlar etrafındaki hemanjiyomlarda yaralar daha kolay gelişir ve ülserleşme daha sık görülür. Ülserleşme gelişen hemanjiyomlarda enfekte olma yahut yavaşça kanama riski de olabilir. Bu hemanjiyomlar ağrılı olabilir ve bebekte huzursuzluk yaratabilir.
Hemanjiyomların en kıymetli kalıcı tesirlerinden birisi de geriledikten daha sonra bulundukları yerde değişik biçimlerde iz bırakabilmesidir. Hemanjiyomların yaklaşık yarısında yahut biraz daha fazlasında gözle görülür iz yahut kalıntı kalabilir. İz yahut kalıntı kalması hemanjiyomun doğal seyrine, yerleşim yerine, haline, yüzeyinde ülserleşme olup olmamasına bakılırsa değişir.
Hemanjiyomlu çocukların aileleri ekseriyetle birçok lezyonun zararsızlığı ve küçüklüğüne zıt derecede telaşlı ve kararsızdır. Ana-babalarda doğumda olağan olan bir bebekte aylar ortasında ortaya çıkan hemanjiyom niçiniyle endişe, tasa ve ıstırap hâkim olup durumu kabullenmeleri sıkıntı olabilir. Bu niçinle tedavisiz izlem yaklaşımına inanç ve itimatları kâfi olmayabilir.
Hasta birinci görüldüğünde hemanjiyomların beklenen doğal seyri ve tesirleri, muhtemel tedavi yaklaşımlarının olumlu ve olumsuz yanları ailelere kesinlikle anlatılmalıdır. Süratli çoğalma periyodunda hastanın sık görülmesi ve ölçüm ve görüntülemeler ile izlem uygun olur. Her etapta ebeveynlere hemanjiyomların seyri ve izlem planı için bilgi verilmeli, soruları yanıtlanmalıdır.
Bebeklerde görülen hemanjiyomlara yaklaşım ve tedavi planlamaları yapılırken evvela mevcut hemanjiyomun hayatı tehdit eden, değerli fonksiyonların bozulmasına yol açabilecek, kalıcı zedelenme, iz, kalıntı bırakabilecek, kozmetik-estetik tesirleri olabilecek yahut hasta ve ailesi bakımından önemli psikososyal tesirleri olabilecek özellikleri olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerekir.
Klinik bulgular ve seyir fazlaca değişken olduğu için izlem ve tedavi yaklaşımları her hasta için bireyselleştirilmelidir. İzlem ve tedavinin temel hedefleri hayatı tehdit edici sıkıntıları önlemek yahut düzeltmek, hasta ve ailesi için psikososyal ezayı en aza indirmek, kalıcı biçim bozukluklarını önlemek, ülserleşmeyi önlemek yanında geliştiyse izlerin düzeltilmesi, enfeksiyon yahut ağrıyı en aza indirmek üzere tedavi etmek, zedeleyici ve önemli iz gelişmesine niye olabilecek süreçlerden kaçınmak olarak sayılabilir.
Hemanjiyomlarda bizatihi önemli kanama hayli seyrektir. Nadir olarak ülserleşmiş bir hemanjiyomdan yavaşça yüzeyel kanama olabilir. Hemanjiyomun patlaması ve ağır kanama olması beklenen bir durum olmayıp hastaların aktivitesi ve oyun oynamaları bu fikir ile engellenmemelidir.
Süratli büyüyen ve sorun yaratan hemanjiyomlarda tedavi sonucu güç olmaz. Daha az sıkıntılı görülen hemanjiyomlara nasıl yaklaşım yapılması gerektiği tartışmalıdır. Hemanjiyomların yerleşim yeri, büyüklüğü ve büyüme kademesinin kıymetlendirilmesi gerekir. Örneğin yüzde iz bırakma mümkünlüğü sırta nazaran daha değerlidir.
Hemanjiyomların tedavi edilmesine ekseriyetle şu münasebetlerle karar verilir: hayatı tehdit edici önemli durumlar yahut işlevsel açıdan sorun oluşturan durumlar olması; hemanjiyomdan geride kalabilecek iz yahut kalıntıların önüne geçilmesi yahut en aza indirilmesi; hasta yahut ailesinin psikososyal kahırlarının azaltılması; hemanjiyomlarda gelişebilecek ülserleşmenin tedavi edilmesi ile iz kalması, kanama, enfeksiyon ve ağrı gelişmeninin önüne geçilmesi.
Hemanjiyomların tedavi ve izlemlerinin bu mevzuda tecrübeli uzman tabipler tarafınca yapılması gerekir. Son senelerda hemanjiyomların ilaçla tedavi edilmesi konusunda gelişmeler olmuştur. Günümüzde tedavi edilmesi gereği görülen hemanjiyomlarda, yan tesiri pek beklenmeyen, ağızdan kullanması kolay ilaç seçenekleri vardır. Ağızdan kullanılabilen ilaçlara ek olarak hemanjiyom üzerine cilde sürülebilen tesirli ilaç uygulamaları da vardır. Bu yazıda tedavilerin detayına girilmemiş olup detaylı bilgi için aşağıda verilen kaynak siteye başvurulabilir.
Prof Dr Bilgehan Yalçın
Hemanjiyomlar bebeklik çağının en sık görülen âlâ huylu damarsal tümörleri olup damarların endotel denilen iç çeper hücrelerinde süratli hücre çoğalması tipik özellikleridir. Hemanjiyomlar bebeklerin %4-5 kadarında görülür.
Kız bebeklerde, prematüre doğanlarda, doğum yükü 1500 gramın altında olanlarda ve beyaz ırkta daha sık görülürler. Hemanjiyomların birden fazla kalıtsal değildir. Hemanjiyomlar kanser değildir, hiç bir periyotta kansere dönüşme tehlikesi kelam konusu değildir.
Hemanjiyomlar en sık ciltte olmak üzere, ağız etrafı ve ortasında, genital gölgelerde, anüs etrafında ve daha ender olarak iç organlarda görülebilirler. Bilhassa baş ve boyun bölgesinde daha fazla görülürler.
Bebeklerde hemanjiyomların yaklaşık %60’ı baş ve boyun bölgesinde, %25’i gövdede ve %15 kadarı kollar ve bacaklarda görülür. Çok sayıda (sıklıkla beşten çok) yüzeyel hemanjiyomu olan bir çocukta iç organlarda da hemanjiyom bulunması mümkünlüğü yüksektir.
Bebekler doğduğunda hemanjiyomlar ya hiç muhakkak değildir ya da yerinde belirli bilinmeyen renk değişikliği yahut leke vardır. Ekseriyetle ikinci hafta ve daha sonrasında belirginleşirler. Büyümenin en süratli olduğu devir doğum daha sonrası 6 ile 8. haftalar içinde olup kesin büyüklerinin %80’ine üçüncü ayda ulaşırlar. Bebekler 5 aylık olduğunda hemanjiyomların %80’inde büyüme neredeyse tamamlanmış olur.
Çoklukla 9 ile 12. haftalar içinde gerileme periyoduna girerler. Hemanjiyomlarda gerileme büyüme suratına bakılırsa daha yavaş seyreder. Gerileme devrinde yüzeyel hemanjiyomların rengi parlak kırmızıdan soluk kırmızı, gri-beyazımsı kırmızı yahut soluk mor gibisi bir renge dönüşür.
Renk değişikliklikleri tipik olarak hemanjiyomun merkezinden başlayıp etrafına yanlışsız ilerler, bir yandan da vakit içinde yumuşama, sönme ve üzerinde kırışmalar gözlenir. Gerileme görülen çocukların yaklaşık yarısında sonuç olarak kılcal damarlarda besbellilik, deride incelme ve gevşeklik, kırışıklık, cilt renginde solma üzere değişik derecelerde izler kalabilir.
Hemanjiyomlu çocuklarda azamî gerileme ortalama 36 aya kadar gerçekleşir ve çocukların %90’ında 4 yaş dolduğunda olabilecek en çok gerileme gerçekleşmiş olur. Bu yaştan daha sonra kayda paha gerileme olmadığı bildirilmektedir. Sıkıntılı yerleşimde ya da yapıda hemanjiyomu olan bebeklerin bahsin uzmanı bir doktora görünmesi için en uygun yaş ömrün birinci ayı civarıdır.
Boyun, çene altı, dilaltı yahut ağız tabanında derin yerleşimli hemanjiyomlarda hava yolu, nefes borusu ve gırtlak etrafında etkilenme ve tutulum var ise bilhassa birinci 2-3 ay ortasında teneffüs problemi gelişebilir. Gözler ve etrafında yerleşik hemanjiyomlar kıymetli problemler yaratabilir. Bilhassa göz kapaklarındaki hemanjiyomlarda görmenin etkilenmesi riski vardır. Üst göz kapağındaki hemanjiyomlar görme problemlerine daha sık yol açar, küçük olsalar bile dikkatle değerlendirilmelidir. Bunlarda gözün görme açıklığının kapanması yahut göze bası olması kararında en başta görmenin kaybını tanımlayan ambliyopi gelişmesi yanında şaşılık, astigmatizm üzere görme kusurları gelişebilir.
Dudak ve lisan hemanjiyomları emmeyi etkileyebildiği üzere dişlerin ve çene yapısının gelişmenine de olumsuz tesir yapabilir. Bilhassa alt dudak hemanjiyomlarında tahriş ve ülserleşme daha sık görülebilir. Burun ucu ve üstü hemanjiyomları alttaki kıkırdağa ve başka oluşumlara ziyan vererek daha fazla ize, yapısal bozukluğa ve kalıcı kusurlara yol açabilir. Göz önünde olmaları anne-babalar için de kahır yaratabilir.
Hemanjiyomlarda en sık görülen komplikasyon ülserleşme, yani yüzeyinde tahriş ve yara gelişmesidir. Bebeklerdeki hemanjiyomların %15-20’sinde görülebilir. Bilhassa alt dudaktakilerde, koltuk altında, ağız etrafında ve boyun yerleşimlilerde, anüs ve cinsel organlar etrafındaki hemanjiyomlarda yaralar daha kolay gelişir ve ülserleşme daha sık görülür. Ülserleşme gelişen hemanjiyomlarda enfekte olma yahut yavaşça kanama riski de olabilir. Bu hemanjiyomlar ağrılı olabilir ve bebekte huzursuzluk yaratabilir.
Hemanjiyomların en kıymetli kalıcı tesirlerinden birisi de geriledikten daha sonra bulundukları yerde değişik biçimlerde iz bırakabilmesidir. Hemanjiyomların yaklaşık yarısında yahut biraz daha fazlasında gözle görülür iz yahut kalıntı kalabilir. İz yahut kalıntı kalması hemanjiyomun doğal seyrine, yerleşim yerine, haline, yüzeyinde ülserleşme olup olmamasına bakılırsa değişir.
Hemanjiyomlu çocukların aileleri ekseriyetle birçok lezyonun zararsızlığı ve küçüklüğüne zıt derecede telaşlı ve kararsızdır. Ana-babalarda doğumda olağan olan bir bebekte aylar ortasında ortaya çıkan hemanjiyom niçiniyle endişe, tasa ve ıstırap hâkim olup durumu kabullenmeleri sıkıntı olabilir. Bu niçinle tedavisiz izlem yaklaşımına inanç ve itimatları kâfi olmayabilir.
Hasta birinci görüldüğünde hemanjiyomların beklenen doğal seyri ve tesirleri, muhtemel tedavi yaklaşımlarının olumlu ve olumsuz yanları ailelere kesinlikle anlatılmalıdır. Süratli çoğalma periyodunda hastanın sık görülmesi ve ölçüm ve görüntülemeler ile izlem uygun olur. Her etapta ebeveynlere hemanjiyomların seyri ve izlem planı için bilgi verilmeli, soruları yanıtlanmalıdır.
Bebeklerde görülen hemanjiyomlara yaklaşım ve tedavi planlamaları yapılırken evvela mevcut hemanjiyomun hayatı tehdit eden, değerli fonksiyonların bozulmasına yol açabilecek, kalıcı zedelenme, iz, kalıntı bırakabilecek, kozmetik-estetik tesirleri olabilecek yahut hasta ve ailesi bakımından önemli psikososyal tesirleri olabilecek özellikleri olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerekir.
Klinik bulgular ve seyir fazlaca değişken olduğu için izlem ve tedavi yaklaşımları her hasta için bireyselleştirilmelidir. İzlem ve tedavinin temel hedefleri hayatı tehdit edici sıkıntıları önlemek yahut düzeltmek, hasta ve ailesi için psikososyal ezayı en aza indirmek, kalıcı biçim bozukluklarını önlemek, ülserleşmeyi önlemek yanında geliştiyse izlerin düzeltilmesi, enfeksiyon yahut ağrıyı en aza indirmek üzere tedavi etmek, zedeleyici ve önemli iz gelişmesine niye olabilecek süreçlerden kaçınmak olarak sayılabilir.
Hemanjiyomlarda bizatihi önemli kanama hayli seyrektir. Nadir olarak ülserleşmiş bir hemanjiyomdan yavaşça yüzeyel kanama olabilir. Hemanjiyomun patlaması ve ağır kanama olması beklenen bir durum olmayıp hastaların aktivitesi ve oyun oynamaları bu fikir ile engellenmemelidir.
Süratli büyüyen ve sorun yaratan hemanjiyomlarda tedavi sonucu güç olmaz. Daha az sıkıntılı görülen hemanjiyomlara nasıl yaklaşım yapılması gerektiği tartışmalıdır. Hemanjiyomların yerleşim yeri, büyüklüğü ve büyüme kademesinin kıymetlendirilmesi gerekir. Örneğin yüzde iz bırakma mümkünlüğü sırta nazaran daha değerlidir.
Hemanjiyomların tedavi edilmesine ekseriyetle şu münasebetlerle karar verilir: hayatı tehdit edici önemli durumlar yahut işlevsel açıdan sorun oluşturan durumlar olması; hemanjiyomdan geride kalabilecek iz yahut kalıntıların önüne geçilmesi yahut en aza indirilmesi; hasta yahut ailesinin psikososyal kahırlarının azaltılması; hemanjiyomlarda gelişebilecek ülserleşmenin tedavi edilmesi ile iz kalması, kanama, enfeksiyon ve ağrı gelişmeninin önüne geçilmesi.
Hemanjiyomların tedavi ve izlemlerinin bu mevzuda tecrübeli uzman tabipler tarafınca yapılması gerekir. Son senelerda hemanjiyomların ilaçla tedavi edilmesi konusunda gelişmeler olmuştur. Günümüzde tedavi edilmesi gereği görülen hemanjiyomlarda, yan tesiri pek beklenmeyen, ağızdan kullanması kolay ilaç seçenekleri vardır. Ağızdan kullanılabilen ilaçlara ek olarak hemanjiyom üzerine cilde sürülebilen tesirli ilaç uygulamaları da vardır. Bu yazıda tedavilerin detayına girilmemiş olup detaylı bilgi için aşağıda verilen kaynak siteye başvurulabilir.
Prof Dr Bilgehan Yalçın