canvade
Yeni Üye
Lütfen siz de Kızılay Türkök’e gelin, üç tüp kan vererek yaşama tutunmayı bekleyen binlerce beşere umut olun. Bununla da kalmayıp şayet bir hastayla doku kümeniz eşleşiyorsa, bağışçı olmaktan vazgeçmeyin. Hele ki nakil tarihine yakın vakit içinderda hiç geri dönmeyin! Zira burada yalnızca insanların umutlarını söndürmekle kalmıyorsunuz, onların hayatını da tehlikeye atmış oluyorsunuz! Mevzuyu Prof. Dr. Barış Malbora’yla enine uzunluğuna konuştuk…
– Hocam, nedir sorun?
Sorunun kaynağı hayatı tehdit eden hastalıklar. Yeryüzünde o denli hastalıklar var ki günümüz bilgi ve teknolojisinde tek tahlil, maalesef kök hücre nakli…
– Nedir o hastalıklar?
Lösemi ve kan/kemik iliği kanserleri. Doğal öbür organ kanserleri, doğumsal metabolik hastalıklar, bağışıklık sistemi yetersizlikleri ve Akdeniz anemisi üzere doğumsal kansızlıklar. Bunların da günümüzdeki tek kesin tahlili kemik iliği nakli…
– Pekala ‘kök hücre nakli’yle ‘kemik iliği nakli’ birebir şey mi?
Şöyle ki, “kemik iliği nakli” bir kök hücre nakli. Lakin kök hücre naklinin tek kaynağı kemik iliği değil. Kök hücre kaynağı olarak, çoğunlukla kemik iliği kullanıldığı için “kök hücre nakli” ile “kemik iliği nakli” eşanlamlı üzere kullanılıyor.
Gelelim temel probleme… Beşerler donör olmak için kan veriyor. Buraya kadar her şey şahane! Lakin ilik bekleyen bir hastayla ‘doku uyumu’ tespit edilip onaylandığında ve Türkök tarafınca verici olması talep edildiğinde bağışçı ansızın ilik vermekten vazgeçebiliyor. niye?
Evet, üzülerek söylüyorum ki bağışçılarımızın yaklaşık yüzde 20’si iş başa düştüğü vakit bu süreçten cayıyorlar!
– Her 5 şahıstan biri yani…
Evet. Kemik iliği bekleyen kimi hastalarımızın birden çok tam uyumlu verici adayı olabiliyor. Onlar daha şanslı. Bir aday vazgeçerse çabucak başkasına yöneliyoruz. Lakin kimi vakit, bir hastaya bu koskoca dünyada sırf bir verici adayı uygun oluyor. Bu durumda o bir tek istekli bireyin “bağışçı” olmaktan vazgeçmesi hem hasta olan çocuklarımız hem onların aileleri tıpkı vakitte bizim için büyük bir hayal kırıklığı! Düşünebiliyor musunuz, 3 yaşında, yüksek risk lösemi tanısı konmuş bir hastanız var. Tüm kemik iliği bankalarından taramaları yapmışsınız, sırf bir verici uygun. O vericiden ilik toplanması için talepte bulunuyorsunuz. O da vazgeçtiğini söylüyor! O anne-baba için dünyanın sonu! Bu vazgeçişlerin birfazlaca sebebi var…
– Korkuyorlar mı?
Evet, niçinlerden biri dehşet. Lakin insan bilmediğinden korkar. Halkımız da bu hususta kâfi bilgiye sahip değil. Yapılan sürecin kendi hayatlarını tehlikeye atmayacağını net bir biçimde anlasalar ben inanıyorum ki verici adayı olup kemik iliği bağışı talebi geldiği vakit, koşa koşa kök hücrelerini vermeye gidecekler!
– Bu işin ehemmiyetini mi anlamıyorlar?
Bu da işin öteki bir açısı. Kemik iliği nakli olmaya muhtaç o hoş çocuklarımızı hastane odalarında bir ziyaret etseler, bu işin ne kadar değerli ve yaşamsal olduğunu anlayacaklar. Sanırım bize de vazife düşüyor, daha fazla farkındalık yaratmamız gerekiyor. Türkök ve hastanemizin düzenlemiş olduğu “Şimdi düzgünlük vakti, artık ilik zamanı!” üzere kampanyaları daha sık aralıklarla yinelamalıyız örneğin.
– Eşleri, anneleri, babaları mı itiraz ediyor hocam?
Maalesef bu da bir öbür niye. örneğin kemik iliği nakli olması gereken bir hastamla teyzesi içinde tam doku kümesi ahengi vardı. Bunu öğrenince dünyalar bizim olmuştu. Nakil için tüm hazırlıkları yaptık ve hastaya verdiğimiz kemoterapilerle artık geriye dönüşümü olmayacak biçimde nakle hazırlanıyorduk ki ilik vericisi olan o teyzenin kocası, eşinin bağışçı olmasını istemedi! Kocası kabul etmediği için de küçük hastamıza nakil yapamadık! her neyse ki dünya kemik iliği bankaları taramalarımızda tam uyumlu diğer bir bağışçı bularak başarılı bir nakil gerçekleştirdik. Şanslıydık. Hastamız şu an sağlıklı bir hayat sürüyor. Gerçi bunun tam aksi örneklerimiz de yok değil. Kahraman Mehmet örneğin. Mehmet, dünyada hayli az görülen bir hastalığa sahip iki kardeşine can verdi. Keşke herkes Mehmet üzere gözü pek olabilse…
– Vazgeçenlerin bir kısmının para istediğini duydum, bu hakikat mu?
Evet. Bu çeşit durumlarla da karşılaşıyoruz. Allah’tan yasalar bunun önüne geçmek için epeyce hoş duvarlarını örmüş durumda. Türkök de bu mevzuda hayli olumlu adımlar atıyor. örneğin, bağışçı ve hasta nakilden 2 yıl daha sonrasına kadar mutlaka yüz yüze gelemiyorlar. Kimlikleri de gizli tutuluyor. Nakilden 2 yıl daha sonra iki tarafın da onayı olmak şartıyla bir ortaya gelmeleri mümkün.
DİKKAT DİKKAT… NAKİLDEN AZ BİR MÜDDET EVVEL LÜTFEN VAZGEÇMEYİN!
– “normal olarak hepimiz bağışçı adayı olalım. Fakat asıl süreç, bir hastayla dokunuzun tam olarak uyduğunu öğrendiğiniz vakit başlıyor.”
– “Eğer bu basamakta vazgeçerseniz, hasta önemli bir hastalıkla pençeleşmeye devam edecek ve tahminen de hayatını kaybedecek! Bunun manevi yükü epey ağır. En berbatı, doku eşleşmesi daha sonrasında verici olmayı kabul edip nakilden 1 hafta-10 gün evvel, bizler tarafınca hastalara kemoterapiye başladığımız süreçten daha sonra vazgeçmek… bu vakitte hastaya verdiğimiz kemoterapi, onların kemik iliğini geri dönüşümsüz ortadan kaldırıyor.”
-“Ben bu süreci uzaya atılan rokete benzetiyorum. Roketi uzaya fırlattıktan daha sonra ‘Pardon, geri dönmem gerek!’ deme lüksümüz yok! Bunun üzere bir şey bu hazırlama süreci. Şayet bu noktada vazgeçilirse, hastayı kemik iliği yetersizliğinden kaybetmek fazlaca uzak ihtimal değil. Ben bu noktada yasal düzenlemelerle vericilere de yaptırım getirilmeli kanısındayım. Her etapta vazgeçme hakkına sahipsiniz lakin lütfen nakile hayli az bir süre kala vazgeçmeyiniz!”
KİMLER DONÖR OLABİLİYOR?
“18 ile 50 yaş içinde, rastgele bir kronik hastalığı, bulaşıcı hastalığı (hepatit B, C gibi) olmayan herkes.”
– Hocam, nedir sorun?
Sorunun kaynağı hayatı tehdit eden hastalıklar. Yeryüzünde o denli hastalıklar var ki günümüz bilgi ve teknolojisinde tek tahlil, maalesef kök hücre nakli…
– Nedir o hastalıklar?
Lösemi ve kan/kemik iliği kanserleri. Doğal öbür organ kanserleri, doğumsal metabolik hastalıklar, bağışıklık sistemi yetersizlikleri ve Akdeniz anemisi üzere doğumsal kansızlıklar. Bunların da günümüzdeki tek kesin tahlili kemik iliği nakli…
– Pekala ‘kök hücre nakli’yle ‘kemik iliği nakli’ birebir şey mi?
Şöyle ki, “kemik iliği nakli” bir kök hücre nakli. Lakin kök hücre naklinin tek kaynağı kemik iliği değil. Kök hücre kaynağı olarak, çoğunlukla kemik iliği kullanıldığı için “kök hücre nakli” ile “kemik iliği nakli” eşanlamlı üzere kullanılıyor.
Gelelim temel probleme… Beşerler donör olmak için kan veriyor. Buraya kadar her şey şahane! Lakin ilik bekleyen bir hastayla ‘doku uyumu’ tespit edilip onaylandığında ve Türkök tarafınca verici olması talep edildiğinde bağışçı ansızın ilik vermekten vazgeçebiliyor. niye?
Evet, üzülerek söylüyorum ki bağışçılarımızın yaklaşık yüzde 20’si iş başa düştüğü vakit bu süreçten cayıyorlar!
– Her 5 şahıstan biri yani…
Evet. Kemik iliği bekleyen kimi hastalarımızın birden çok tam uyumlu verici adayı olabiliyor. Onlar daha şanslı. Bir aday vazgeçerse çabucak başkasına yöneliyoruz. Lakin kimi vakit, bir hastaya bu koskoca dünyada sırf bir verici adayı uygun oluyor. Bu durumda o bir tek istekli bireyin “bağışçı” olmaktan vazgeçmesi hem hasta olan çocuklarımız hem onların aileleri tıpkı vakitte bizim için büyük bir hayal kırıklığı! Düşünebiliyor musunuz, 3 yaşında, yüksek risk lösemi tanısı konmuş bir hastanız var. Tüm kemik iliği bankalarından taramaları yapmışsınız, sırf bir verici uygun. O vericiden ilik toplanması için talepte bulunuyorsunuz. O da vazgeçtiğini söylüyor! O anne-baba için dünyanın sonu! Bu vazgeçişlerin birfazlaca sebebi var…
– Korkuyorlar mı?
Evet, niçinlerden biri dehşet. Lakin insan bilmediğinden korkar. Halkımız da bu hususta kâfi bilgiye sahip değil. Yapılan sürecin kendi hayatlarını tehlikeye atmayacağını net bir biçimde anlasalar ben inanıyorum ki verici adayı olup kemik iliği bağışı talebi geldiği vakit, koşa koşa kök hücrelerini vermeye gidecekler!
– Bu işin ehemmiyetini mi anlamıyorlar?
Bu da işin öteki bir açısı. Kemik iliği nakli olmaya muhtaç o hoş çocuklarımızı hastane odalarında bir ziyaret etseler, bu işin ne kadar değerli ve yaşamsal olduğunu anlayacaklar. Sanırım bize de vazife düşüyor, daha fazla farkındalık yaratmamız gerekiyor. Türkök ve hastanemizin düzenlemiş olduğu “Şimdi düzgünlük vakti, artık ilik zamanı!” üzere kampanyaları daha sık aralıklarla yinelamalıyız örneğin.
– Eşleri, anneleri, babaları mı itiraz ediyor hocam?
Maalesef bu da bir öbür niye. örneğin kemik iliği nakli olması gereken bir hastamla teyzesi içinde tam doku kümesi ahengi vardı. Bunu öğrenince dünyalar bizim olmuştu. Nakil için tüm hazırlıkları yaptık ve hastaya verdiğimiz kemoterapilerle artık geriye dönüşümü olmayacak biçimde nakle hazırlanıyorduk ki ilik vericisi olan o teyzenin kocası, eşinin bağışçı olmasını istemedi! Kocası kabul etmediği için de küçük hastamıza nakil yapamadık! her neyse ki dünya kemik iliği bankaları taramalarımızda tam uyumlu diğer bir bağışçı bularak başarılı bir nakil gerçekleştirdik. Şanslıydık. Hastamız şu an sağlıklı bir hayat sürüyor. Gerçi bunun tam aksi örneklerimiz de yok değil. Kahraman Mehmet örneğin. Mehmet, dünyada hayli az görülen bir hastalığa sahip iki kardeşine can verdi. Keşke herkes Mehmet üzere gözü pek olabilse…
– Vazgeçenlerin bir kısmının para istediğini duydum, bu hakikat mu?
Evet. Bu çeşit durumlarla da karşılaşıyoruz. Allah’tan yasalar bunun önüne geçmek için epeyce hoş duvarlarını örmüş durumda. Türkök de bu mevzuda hayli olumlu adımlar atıyor. örneğin, bağışçı ve hasta nakilden 2 yıl daha sonrasına kadar mutlaka yüz yüze gelemiyorlar. Kimlikleri de gizli tutuluyor. Nakilden 2 yıl daha sonra iki tarafın da onayı olmak şartıyla bir ortaya gelmeleri mümkün.
DİKKAT DİKKAT… NAKİLDEN AZ BİR MÜDDET EVVEL LÜTFEN VAZGEÇMEYİN!
– “normal olarak hepimiz bağışçı adayı olalım. Fakat asıl süreç, bir hastayla dokunuzun tam olarak uyduğunu öğrendiğiniz vakit başlıyor.”
– “Eğer bu basamakta vazgeçerseniz, hasta önemli bir hastalıkla pençeleşmeye devam edecek ve tahminen de hayatını kaybedecek! Bunun manevi yükü epey ağır. En berbatı, doku eşleşmesi daha sonrasında verici olmayı kabul edip nakilden 1 hafta-10 gün evvel, bizler tarafınca hastalara kemoterapiye başladığımız süreçten daha sonra vazgeçmek… bu vakitte hastaya verdiğimiz kemoterapi, onların kemik iliğini geri dönüşümsüz ortadan kaldırıyor.”
-“Ben bu süreci uzaya atılan rokete benzetiyorum. Roketi uzaya fırlattıktan daha sonra ‘Pardon, geri dönmem gerek!’ deme lüksümüz yok! Bunun üzere bir şey bu hazırlama süreci. Şayet bu noktada vazgeçilirse, hastayı kemik iliği yetersizliğinden kaybetmek fazlaca uzak ihtimal değil. Ben bu noktada yasal düzenlemelerle vericilere de yaptırım getirilmeli kanısındayım. Her etapta vazgeçme hakkına sahipsiniz lakin lütfen nakile hayli az bir süre kala vazgeçmeyiniz!”
KİMLER DONÖR OLABİLİYOR?
“18 ile 50 yaş içinde, rastgele bir kronik hastalığı, bulaşıcı hastalığı (hepatit B, C gibi) olmayan herkes.”